Cách trị bệnh xì mủ trên cây sầu riêng là vấn đề được nhiều nhà vườn quan tâm, nhất là trong mùa mưa khi nấm Phytophthora phát triển mạnh và gây chảy nhựa, thối thân, làm cây suy yếu. Bệnh xì mủ không chỉ khiến sầu riêng vàng lá, rụng trái mà còn làm chết cây nếu không được xử lý kịp thời. Bài viết dưới đây, Antinnong tổng hợp chi tiết nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và các biện pháp trị bệnh xì mủ đúng kỹ thuật giúp nhà vườn bảo vệ vườn sầu riêng một cách bền vững.
Bệnh xì mủ trên cây sầu riêng là gì?
Bệnh xì mủ (chảy nhựa thân) là một trong những bệnh hại phổ biến và nguy hiểm nhất trên cây sầu riêng. Bệnh xì mủ thường xuất hiện ở phần thân, cổ rễ hoặc cành chính – nơi vỏ cây bị tổn thương, dẫn đến chảy dịch nhựa màu nâu sẫm, kèm theo mùi chua khó chịu.
Bệnh xì mủ này chủ yếu do nấm Phytophthora palmivora gây ra, đôi khi kết hợp với các loại nấm phụ như Fusarium hoặc Botryodiplodia. Khi không được kiểm soát sớm, nấm lan nhanh làm thối mô vỏ, nghẹt mạch dẫn, khiến cây không vận chuyển được nước và dinh dưỡng, từ đó dẫn đến vàng lá, héo cành và chết dần.
Xì mủ là bệnh làm thân chảy nhựa, vỏ thối đen – dấu hiệu cảnh báo nấm tấn công và rễ đang suy yếu.
Nguyên nhân gây bệnh xì mủ trên sầu riêng
Tác nhân gây bệnh chính
Nấm Phytophthora palmivora là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiện tượng xì mủ ở sầu riêng. Loại nấm này phát triển mạnh trong điều kiện độ ẩm cao, đặc biệt là sau những trận mưa kéo dài hoặc ở đất ẩm, thoát nước kém.
Bào tử nấm có thể tồn tại lâu năm trong đất, và lây lan qua nước tưới, mưa tràn hay tàn dư cây bệnh. Khi thân, cành hoặc rễ bị xước do côn trùng, dao cắt, hoặc tỉa cành sai kỹ thuật, nấm dễ dàng xâm nhập và gây hại.
Điều kiện môi trường thuận lợi cho nấm phát triển
Đất trũng, thoát nước yếu, thường xuyên ẩm ướt là nơi lý tưởng để nấm sinh sôi.
Tán cây rậm rạp, không được tỉa định kỳ khiến độ ẩm không khí cao, tạo môi trường cho nấm lan rộng.
Bón phân mất cân đối, đặc biệt là dư đạm, làm cây mềm yếu và giảm sức đề kháng.
Không xử lý đất hoặc bón vôi định kỳ khiến nguồn nấm bệnh tồn lưu trong đất lâu dài.
Yếu tố kỹ thuật canh tác và dinh dưỡng
Lạm dụng phân hóa học khiến hệ vi sinh vật có lợi( đặc biệt là nấm Trichoderma) bị tiêu diệt. Khi đó, nấm bệnh Phytophthora không còn bị ức chế và dễ dàng phát triển mạnh.
Đất nén chặt, thiếu tơi xốp, độ pH thấp khiến cây khó hấp thu dinh dưỡng. Khi gặp mưa lớn hoặc tưới quá nhiều, rễ dễ bị ngạt úng, tổn thương và trở thành cửa ngõ cho nấm xâm nhập.
Rễ hoặc thân bị thương do tuyến trùng, rệp sáp, kiến lửa hoặc kích rễ sai cách khiến nấm dễ dàng tấn công.
Không tỉa cành tạo tán hợp lý, làm tán cây dày, thiếu thông thoáng, độ ẩm tăng cao.
Xử lý nghịch vụ hoặc can thiệp sai thời điểm khiến cây suy giảm sức đề kháng, dễ mắc bệnh.
Nấm Phytophthora, vết thương cơ giới, úng nước, thoát nước kém… là nguyên nhân chính khiến sầu riêng bị xì mủ
Dấu hiệu nhận biết bệnh xì mủ trên thân và cành
Biểu hiện trên thân và cành
Ban đầu, thân xuất hiện vết loang nhỏ màu nâu sẫm hoặc ẩm ướt quanh cổ rễ.
Sau vài ngày, vết loang lan rộng, nứt sâu, và bắt đầu rỉ nhựa (xì mủ) có màu vàng sậm hoặc nâu đen, đôi khi có mùi hôi nhẹ.
Khi bóc lớp vỏ ngoài, phần mô gỗ bên trong chuyển nâu đen, ướt và mục rữa – đây là dấu hiệu rõ rệt cho thấy nấm Phytophthora đã xâm nhập.
Dùng dao cạo nhẹ lớp vỏ vùng nghi ngờ, nếu thấy phần gỗ thâm nâu, sũng nước, chứng tỏ bệnh đã ăn sâu vào thân.
Cành phía trên vùng bệnh thường héo rũ, lá vàng và rụng dần, nếu không xử lý kịp thời, cành sẽ chết khô.
Biểu hiện trên lá
Lá cây bị bệnh xì mủ thường xuất hiện những đốm nhỏ màu đỏ nâu hoặc nâu sẫm, có dấu hiệu sưng nước.
Khi thời tiết ẩm, các đốm này lan rộng nhanh, tạo thành vết tròn nâu đen, viền vàng nhạt.
Lá bị bệnh nặng sẽ vàng úa, khô giòn rồi rụng hàng loạt, khiến cây suy yếu, giảm khả năng quang hợp và đề kháng.
Biểu hiện trên quả
Quả sầu riêng nhiễm bệnh có đốm đen nhỏ, sũng nước, lan nhanh khi gặp ẩm độ cao.
Trên bề mặt quả xuất hiện lớp nấm màu trắng xám với nhiều bào tử – nguồn lây lan nguy hiểm qua gió và nước mưa.
Quả bị bệnh dễ thối cuống, rụng sớm hoặc biến dạng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng thu hoạch.
Vỏ thâm đen, nứt vỏ, chảy nhựa vàng hoặc trong như keo.
Tác hại và diễn biến của bệnh nếu không xử lý kịp thời
Nếu không được phát hiện và can thiệp đúng lúc, bệnh xì mủ trên sầu riêng có thể gây ra hàng loạt hậu quả nghiêm trọng. Ban đầu, nấm tấn công lớp vỏ thân khiến phần mô bị thối nhũn, làm tắc nghẽn hệ mạch dẫn, khiến cây không thể vận chuyển nước và dinh dưỡng lên tán.
Khi bệnh tiến triển, cành và lá bắt đầu héo rũ, hoa và trái non rụng hàng loạt, năng suất giảm rõ rệt chỉ sau một vụ. Ở giai đoạn nặng, vùng thân bị nứt và chảy nhựa bao quanh chu vi thân, cây suy kiệt và có thể chết trong vòng 2–3 tháng.
Điều nguy hiểm là bào tử nấm có thể lan nhanh qua nước mưa, đất hoặc dụng cụ canh tác, khiến cả vườn bị lây nhiễm chỉ trong thời gian ngắn. Một khi đất đã bị nhiễm nặng, việc trồng lại sầu riêng trên khu vực đó rất khó phục hồi nếu không xử lý khử nấm triệt để và cải tạo đất đúng quy trình.
Không xử lý kịp, bệnh lan nhanh lên thân xuống rễ làm cây vàng lá, rụng trái, chết khô chỉ trong thời gian ngắn.
Cách trị bệnh xì mủ trên cây sầu riêng hiệu quả nhất hiện nay
Dưới đây là hướng dẫn chi tiết nhất về cách trị bệnh xì mủ trên cây sầu riêng, kết hợp giữa biện pháp canh tác, sinh học và hóa học, giúp nhà vườn xử lý hiệu quả và ngăn ngừa bệnh tái phát.
Biện pháp phòng ngừa bệnh xì mủ trên sầu riêng
Kỹ thuật canh tác phòng bệnh
Để hạn chế nguy cơ phát sinh và lây lan của nấm Phytophthora, việc canh tác đúng kỹ thuật là yếu tố quan trọng nhất.
Nên trồng trên mô cao từ 1–1,5 m, giúp rễ không bị ngập úng.
Đào mương giữa các hàng, tránh đọng nước quanh gốc và trên mặt liếp.
Thường xuyên xới đất, bón phân hữu cơ hoai mục, phân vi sinh, rơm khô hoặc cỏ khô, kết hợp vi sinh vật đối kháng Trichoderma, Streptomyces để tiêu diệt mầm bệnh trong đất.
Cuối mùa nắng hoặc đầu mùa mưa, rải vôi bột quanh gốc và quét vôi đậm đặc lên thân cây (cao 1m từ mặt đất) để khử khuẩn, chống nấm xâm nhập.
Cắt tỉa cành thấp, loại bỏ cành tán rậm để tăng độ thông thoáng, giảm ẩm độ và áp lực nấm bệnh.
Cành, vỏ, rễ thối phải thu gom và tiêu hủy xa vườn, tránh mầm bệnh tồn lưu.
Bổ sung trung, vi lượng (Ca, Mg, Zn, Bo…) giúp thân cứng, tăng sức đề kháng. Hạn chế dùng nhiều phân đạm trong mùa mưa để tránh làm mềm mô thân.
Biện pháp hóa học phòng bệnh
Ngoài canh tác, cần chủ động phòng bệnh định kỳ bằng thuốc đặc trị nấm Phytophthora.
Thời điểm phòng: Đầu và cuối mùa mưa, đặc biệt khi cây từ năm thứ 2 trở lên.
Cách thực hiện: Tưới dung dịch thuốc quanh gốc theo đường kính tán lá, 10–15 lít/cây.
Các hoạt chất phổ biến: metalaxyl hoặc mefenoxam dimethomorph, fosetyl aluminium (Aliette), mancozeb, cymoxanil, phosphonate, các thuốc gốc đồng (Copper Oxychloride, Copper Hydroxide)
Lưu ý: Pha loãng đúng liều khuyến cáo trên bao bì. Không tưới khi trời mưa hoặc đất úng nước để tránh giảm hiệu lực thuốc.
Cách trị bệnh xì mủ trên cây sầu riêng (khi cây đã nhiễm bệnh)
Bước 1. Nhận diện và làm khô vết bệnh
Phun ướt đẫm toàn bộ thân, cành bị bệnh bằng dung dịch thuốc trị nấm nhằm làm khô vết thương và ngăn chặn sự lây lan.
Hoạt chất nên dùng: Metalaxyl, Dimethomorph, Fosetyl Aluminium, Mancozeb, Cymoxanil hoặc Phosphonate.
Cách phun: Thực hiện vào sáng sớm hoặc chiều mát, 2–3 g thuốc/lít nước, phun đều phần thân, cổ rễ và tán lá. Sau 5–7 ngày, vết bệnh se khô là dấu hiệu xử lý bước đầu thành công.
Bước 2. Cắt bỏ phần vỏ bị bệnh
Dùng dao bén cạo sạch phần vỏ thân bị thối hoặc chảy nhựa, tránh phạm vào phần gỗ.
Toàn bộ phần cạo bỏ phải đem ra khỏi vườn để tiêu hủy.
Sau khi cạo, vệ sinh vùng vết thương bằng nước vôi trong hoặc dung dịch Bordeaux 1%.
Luôn khử trùng dụng cụ trước khi chuyển sang cây khác để tránh lây bệnh chéo.
Lưu ý: Nấm Phytophthora phát triển mạnh ở lớp mô vỏ, do đó cạo bỏ phần bệnh là bước quan trọng nhất để ngăn lây lan sâu vào thân gỗ.
Bước 3. Quét thuốc đặc trị lên vết bệnh
Sau khi làm sạch, dùng dung dịch thuốc đặc trị để quét đẫm lên vết bệnh.
Hoạt chất nên sử dụng: Metalaxyl, Dimethomorph, Fosetyl Aluminium hoặc gốc đồng.
Tỷ lệ pha: 100 g thuốc/1,5–2 lít nước.
Tần suất: Lặp lại lần 2 sau 7–10 ngày nếu vết bệnh còn ẩm hoặc lan rộng.
Nên thay đổi hoạt chất giữa các lần quét để tránh hiện tượng kháng thuốc.
Bước 4. Xới đất, xử lý rễ và tưới gốc
Vì bệnh thường khởi phát từ vùng rễ, cần kết hợp xử lý nấm trong đất song song với điều trị trên thân.
Xới nhẹ lớp đất mặt quanh tán cây, moi phần rễ lớn bị thối.
Quét thuốc đặc trị lên các rễ bị bệnh tương tự như phần thân.
Tưới dung dịch thuốc nấm hoặc kết hợp thuốc tuyến trùng quanh vùng gốc để tiêu diệt mầm bệnh còn lại.
Với cây bệnh nặng, lặp lại sau 15 ngày để đảm bảo hiệu quả triệt để.
Cách trị bệnh xì mủ trên cây sầu riêng hiệu quả nhất
Phục hồi cây sầu riêng sau khi trị bệnh xì mủ
Sau khi vết bệnh đã khô và nấm được kiểm soát, cần phục hồi sức sống cho cây:
Phun phân bón lá chứa Amino acid, Humic, Kelp (rong biển), vi lượng để kích rễ và tái tạo mô thân.
Bón gốc: Dùng Cytoroot hoặc Cyto Forfarmer giúp tái tạo rễ mới, phục hồi cây nhanh.
Bổ sung nấm Trichoderma định kỳ để đối kháng nấm Phytophthora, hạn chế bệnh tái phát.
Giữ vùng gốc khô ráo, không tưới đẫm liên tục.
Khi cây ra rễ trắng mới, tăng dần lượng phân hữu cơ để giúp cây hồi nhanh.
Cải thiện thoát nước, hạ mực thủy cấp hợp lý. Trong 10 năm đầu, giữ mực nước ngầm khoảng 60–80 cm; khi rễ ăn sâu, có thể giảm sâu hơn tùy điều kiện thực tế.
Sau khi làm sạch vết bệnh, cần phục hồi bộ rễ – tăng sức đề kháng giúp cây tái sinh mạnh và ra tược khỏe.
Cách phòng bệnh tái phát và bảo vệ vườn lâu dài
Giữ pH đất ổn định 5,5–6,5, tránh đất chua.
Định kỳ xử lý đất bằng Trichoderma hoặc vôi bột đầu và cuối mùa mưa.
Kiểm tra thân cây thường xuyên, phát hiện sớm vết sẫm màu.
Không tưới nước vào buổi tối hoặc khi độ ẩm cao.
Bón hữu cơ sinh học đều đặn để duy trì hệ vi sinh có lợi.
Dụng cụ làm vườn cần được khử trùng sau mỗi lần sử dụng.
Phòng bệnh luôn là giải pháp tiết kiệm và bền vững hơn nhiều so với chữa bệnh.
Duy trì thoát nước tốt, xử lý vết thương, quét thuốc ngừa nấm định kỳ giúp vườn sầu riêng an toàn cả mùa mưa
An Tín Nông – Cung cấp vật tư nông nghiệp chính hãng giá sỉ
An Tín Nông là đơn vị phân phối vật tư nông nghiệp chính hãng giá sỉ, chuyên cung ứng số lượng lớn cho nhà vườn, hợp tác xã, đại lý và trang trại trên toàn quốc. Với mong muốn đồng hành cùng bà con trong canh tác bền vững, An Tín Nông mang đến danh mục sản phẩm phong phú, đáp ứng đúng nhu cầu thực tế như sau:
Đất trồng và giá thể: Cung cấp các dòng giá thể và đất trồng đạt tiêu chuẩn kỹ thuật, tối ưu hóa độ tơi xốp, giữ ẩm, thoát nước.
Phân bón các loại: Giúp cây trồng sinh trưởng mạnh, tăng năng suất và tối ưu chi phí đầu tư.
Thuốc bảo vệ thực vật: Đặc trị sâu bệnh, nấm hại, đảm bảo an toàn, hiệu quả và hạn chế kháng thuốc.
Hạt giống – vật tư: Năng suất cao, phù hợp nhiều mô hình canh tác khác nhau.
Dụng cụ, hệ thống tưới, thiết bị canh tác: Hỗ trợ nhà vườn và trang trại vận hành hiệu quả, tiết kiệm nhân công.
An Tín Nông – đồng hành cùng bà con với đầy đủ vật tư chuẩn chính hãng – giá sỉ tận tay.
Với nguồn hàng ổn định, giá sỉ tận kho, chính sách chiết khấu hấp dẫn và giao hàng nhanh trên toàn quốc, An Tín Nông cam kết mang đến giải pháp tối ưu nhất cho các mô hình sản xuất nông nghiệp từ nhỏ đến lớn.
VTNN AN TÍN NÔNG
Vật tư nông nghiệp Chính hãng – Giá sỉ Tận Tay
